Trong ngữ pháp Việt Nam có nhiều biện pháp tu từ khác nhau như so sánh, ẩn dụ, rút gọn câu… Một trong những biện pháp từ thường xuyên xuất hiện trong văn thơ chính là liệt kê. Xem khái niệm cơ bản về liệt kê và cách sử dụng biện pháp này tại bài viết này nhé!
Khái niệm liệt kê là gì?
Liệt kê là cách sắp xếp nhiều từ, cụm từ khác nhau, có thể là từ đồng âm hoặc không nhưng phải có chung một nghĩa. Hay nói cách khác thì liệt kê là cách dùng nhiều từ khác nhau để diễn tả một hành động, sự vật, sự việc.. Mục đích nhằm diễn tả các khía cạnh hoặc tư tưởng, tình cảm được đầy đủ, rõ ràng, chi tiết hơn đến với người đọc, người nghe.
Đây được coi là biện pháp tu từ, được sử dụng để làm tăng hiệu quả biểu đạt, diễn đạt, chứ không phải sự kể lể dài dòng, rườm rà, lặp đi lặp lại trong cách nói và viết. Cho nên người học cần phải phân biệt rạch ròi hai hiện tượng này.
* Dấu hiệu nhận biết
Phép liệt kê có thể thấy trong nhiều văn bản khác nhau. Dấu hiệu nhận biết là có nhiều từ hoặc cụm từ giống nhau, liên tiếp nhau và thông thường cách nhau bằng dấu phẩy “,” hoặc dấu chấm phẩy “;”.

Các phương pháp liệt kê phổ biến
Dựa theo cấu tạo và ý nghĩa trong câu, có 4 kiểu liệt kê chính gồm:
1. Liệt kê theo từng cặp
Mỗi cặp từ được liệt kê thường liên kết bằng những từ như và, với, cùng..Những cặp từ này thường có một vài điểm chung để phân biệt với các từ khác.
Ví dụ: Kệ sách của Lan có nhiều loại sách hay như sách toán với hình học, sách văn và thơ, sách tiếng anh với tiếng Nhật, truyện tranh với truyện chữ….
2. Liệt kê không theo từng cặp
Chỉ cần thỏa điều kiện các từ cùng mô tả một điểm chung nào đó như sự vật, con người, mối quan hệ, thiên nhiên… đều được. Giữa các từ cách nhau bởi dấu phẩy, chấm phẩy.
Ví dụ: Trên kệ sách của Hồng Ảnh có nhiều loại sách gồm sách văn học, sách ngoại ngữ, sách toán, sách hóa, sách lịch sử.
3. Liệt kê tăng tiến
Tăng tiến có nghĩa là phải theo đúng một thứ tự, trình tự theo tự nhiên hoặc hợp quy luật nhất định. Thường thì ta liệt kê từ thấp đến cao, từ địa vị nhỏ đến lớn….
Ví dụ: Trong công ty Minh gồm có những người là nhân viên Minh, Tiến Lan, phó phòng là anh Hải và trưởng phòng là anh Phúc.
Ta thấy chức vụ các nhân viên được nêu từ thấp đến cao, theo đúng cấp bậc trong một phòng.
4. Liệt kê không tăng tiến
Không quan trọng vị trí các từ cần liệt kê, câu vẫn có nghĩa và người đọc vẫn hiểu ý nghĩa toàn bộ câu.
Ví dụ: Gia đình An đang sống có các thành viên gồm: cha mẹ An, anh trai An, ông bà nội An, em gái An và An.
Tác dụng của phép liệt kê
Các phép liệt kê thường được sử dụng với mục đích nhằm nhấn mạnh ý, nêu các dẫn chứng cho nhận định của tác giả. Nó có tác dụng làm tăng tính biểu cảm và thuyết phục cho đoạn thơ, đoạn văn.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, tác giả Hồ Chí Minh đã sử dụng biện pháp liệt kê để nhấn mạnh tinh thần yêu nước của nhân dân, chứng minh cho lòng yêu nước đó là bất tử “…Nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nước”
Những lưu ý khi sử dụng biện pháp liệt kê
Đây là một trong các phép tu từ đơn giản, dễ nhận biết và sử dụng nhất. Tuy nhiên để sử dụng hợp lý, đúng cách cần lưu ý những điều sau:
- Tất cả các từ liệt kê phải chung một chủ đề hay có 1 nghĩa chung tổng quát nhất định.
- Với phương pháp tăng tiến, cần xác định đúng thứ tự theo vị trí thấp đến cao.
- Giữa các từ cần cách nhau bởi dấu phẩy, chấm phẩy hoặc các từ kết hợp như “ với, và”.
- Biện pháp này xuất hiện nhiều trong văn xuôi, tiểu thuyết, truyện ngắn… hầu như hiếm khi xuất hiện trong thơ ca.
- Cần phân tích, kiểm tra nếu các từ có liên quan ngữ nghĩa với nhau thì đó là phép liệt kê. Ngược lại có thể là biện pháp tu từ khác.
Một số bài tập về phép liệt kê
Bài 1: Đặt câu có sử dụng phép liệt kê
— Bài làm —
+ Giờ ra chơi trên sân trường tôi thật náo nhiệt: các bạn nữ chơi nhảy dây, các bạn nam đá bóng, một vài tốp học sinh ngồi ghế đá nói chuyện tíu tít với nhau.
+ Bằng tinh thần sục sôi, ý chí chiến đấu và lòng yêu nước nồng nàn, các chiến sĩ đã chiến đấu vì nền độc lập của nước nhà.
+ Đồng chí của Chính Hữu là bài ca về tình đồng chí, đồng đội với tinh thần cùng cảnh ngộ, ý chí, lý tưởng chiến đấu đấu.
Bài 2: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng phép liệt kê
Người bạn thân nhất của em là Hoa. Chúng em học chung lớp với nhau từ hồi lớp Một. Hoa vô cùng dễ thương và tốt bụng chính vì vậy bạn bè trong lớp ai ai cũng quý mến. Mỗi sáng, Hoa đều qua nhà rủ em đi học, trên đường tới trường hai đứa suốt ngày nói chuyện rôm rả, cười đùa không ngớt. Điều khiến em ngưỡng mộ nhất ở Hoa là sự chăm chỉ của cậu ấy, trong lớp Hoa luôn chú ý nghe giảng và làm rất nhiều bài tập, do đó thành tích cuối kì của Hoa lúc nào cũng cực kì xuất sắc. Mặc dù học giỏi nhưng Hoa không hề tự cao, trái lại còn rất khiêm tốn và luôn muốn giúp đỡ các bạn khác cùng tiến bộ. Điều đó càng khiến em thêm nể phục và tôn trọng Hoa nhiều hơn. Ở trường lớp, em được làm quen và tiếp xúc với rất nhiều bạn nhưng đối với em chỉ mình Hoa mới là người bạn tốt nhất. Em mong rằng tình bạn này của chúng em sẽ mãi bền lâu.
Phép liệt kê giúp mô tả, nhấn mạnh một sự vật, sự việc cần diễn tả. Đây là biện pháp tu từ bạn cần nắm chắc để áp dụng vào phân tích và viết bài văn tốt hơn.
Thư viện khoa học rất vui khi được đồng hành cùng bạn trong suốt quá trình học tập đầy thú vị này.
Bình luận mới nhất: